Ảnh minh họa
Tạ Quang Bửu (1910-1986) là một nhà khoa học và giáo sư nổi tiếng của Việt Nam. Ông đã góp phần quan trọng trong việc phát triển lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ quân sự, làm nền móng cho sự phát triển của nước Việt Nam trong lĩnh vực này. Ngoài ra, ông còn là một nhà lãnh đạo giáo dục và đã đóng góp không nhỏ vào sự phát triển của ngành giáo dục Việt Nam.
Tiểu sử
Các cống hiến của ông về lĩnh vực khoa học - kỹ thuật
Tạ Quang Bửu sinh ngày 23 tháng 7 năm 1910 trong một gia đình nhà giáo tại xã Khánh Sơn, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Từ nhỏ, ông đã thể hiện khả năng học hành xuất sắc và sau đó được cử đi học tại trường Bưởi ở Hà Nội. Sau đó, ông sang Pháp để học Toán ở các trường Đại học Paris, Bordeaux và Oxford trong thời gian từ 1930 đến 1934.
Trong quá trình học tập tại Pháp, ông đã tiếp xúc với nhiều nhà toán học trẻ và tham gia nhóm Nicolas Bourbaki. Những kiến thức và kinh nghiệm này đã giúp ông xây dựng nên tác phẩm "Về cấu trúc của Bourbaki" vào năm 1961.
Sau khi trở về Việt Nam vào năm 1934, Tạ Quang Bửu đã dạy toán và tiếng Anh tại các trường tư. Ông cũng đã tự nghiên cứu và giảng dạy các môn khoa học tự nhiên khác như động vật, thực vật và khoáng vật. Ông cũng tham gia các hoạt động thể thao và huấn luyện các học sinh trong các môn thể thao khác như bóng bàn và bơi lội.
Trong thời gian từ 1942 đến 1945, Tạ Quang Bửu làm công việc nghiên cứu cho hãng Điện-Nước SIPEA. Ông đã thiết kế nhiều bộ phận cho các nhà máy điện và dầu nhờn cho Quy Nhơn. Ngoài ra, ông cũng nghiên cứu cơ học lượng tử và phương trình vi phân.
Giai đoạn 1945-1954: Hoạt động trong Chính phủ kháng chiến
Sau khi tham gia Tổng khởi nghĩa vào tháng 8 năm 1945, Tạ Quang Bửu đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng trong Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ông là Tham nghị trưởng Bộ Ngoại giao và Thứ trưởng Bộ Quốc phòng.
Năm 1946, ông tham gia các đoàn đại biểu chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tham gia các đàm phán đình chiến tại Đà Lạt và Fontainebleau (Pháp). Vai trò của ông trong việc đàm phán với Pháp đã góp phần quan trọng vào việc ký kết Hiệp định Geneva về Việt Nam, còn được gọi là Hiệp định Genève.
Sau 1954: Tiếp tục hoạt động giáo dục và nghiên cứu
Sau khi miền Bắc hòa bình, Tạ Quang Bửu chuyển sang công tác trong lĩnh vực giáo dục và khoa học. Ông đã được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Hà Nội từ năm 1956 đến 1961. Đồng thời, ông cũng là Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Nhà nước và Tổng Thư ký của Uỷ ban này. Trong vai trò này, ông đã đóng góp quan trọng vào việc phát triển các ngành khoa học cơ bản.
Ngoài công tác giáo dục, ông cũng tiếp tục hoạt động nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật quân sự. Trong thời gian chiến tranh, ông đã chỉ đạo nghiên cứu và phát triển các công nghệ chiến thuật nhằm chống lại cuộc tấn công của quân địch. Công trình nổi bật của ông là việc phát triển khí tài phá thủy lôi để chống lại thủy lôi chiến lược của Mỹ trong Chiến tranh chống Mỹ.
Tạ Quang Bửu qua đời vào ngày 21 tháng 8 năm 1986 do tai biến máu não. Ông để lại di sản vĩ đại trong lĩnh vực giáo dục và khoa học kỹ thuật và được truy tặng nhiều huân chương và giải thưởng danh giá của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Giai thoại về Tạ Quang Bửu còn sống mãi trong lòng người dân Việt Nam và ông được vinh danh thông qua việc đặt tên cho các đường phố, cơ sở giáo dục và giải thưởng mang tên ông trên khắp đất nước.
Thông tin tham khảo:
- Nguyễn Văn Đạo (chủ biên), "Giáo sư Tạ Quang Bửu - Con người và sự nghiệp", Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2000.
- Hội Khoa học Lich sử Việt Nam (chủ biên), "Tạ Quang Bửu - Nhà trí thức yêu nước và cách mạng".
- Phạm Viết Hoàng, "Thầy Bửu dạy bắn súng bắc cầu...", trong cuốn "Tài trí Việt Nam", Nhà xuất bản Thanh niên và Tạp chí Thế giới mới, Hà Nội, 1997.
- Nguyễn Văn Đạo (2006), "Ba nhà khoa học kiệt xuất (Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu, Lê Văn Thiêm)", Nhà xuất bản Lao động, 2006.
