Xô Viết Nghệ Tĩnh là một phần không thể thiếu trong Phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam từ năm 1885 đến 1945. Phong trào này diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 1930 đến 1931 và nổi lên tại Nghệ An và Hà Tĩnh. Tuy bị đàn áp và tan rã cuối cùng, nhưng Xô Viết Nghệ Tĩnh được coi là đỉnh cao của phong trào Cách mạng trong giai đoạn này.
Nguyên nhân và diễn biến
Nguyên nhân nổi dậy
Xô Viết Nghệ Tĩnh nổi dậy vì hai nguyên nhân chính. Mặt kinh tế, chính sách trút gánh nặng cuộc Đại khủng hoảng vào các nước thuộc địa, trong đó có Việt Nam, làm cho đời sống người dân trở nên khó khăn, đặc biệt là ở vùng Nghệ An - Hà Tĩnh. Mặt chính trị, sau cuộc khởi nghĩa Yên Bái, chính sách khủng bố nặng nề của thực dân Pháp làm gia tăng căng thẳng và bất mãn trong xã hội, khiến người dân Việt Nam trở nên phẫn nộ và quyết tâm chống lại chính quyền Pháp và triều đình.
Diễn biến
Phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh bắt đầu từ cuộc biểu tình ngày 1 tháng 5 năm 1930 của công nhân khu công nghiệp Bến Thủy và nông dân thuộc 5 xã ven thành phố Vinh. Từ đó đến tháng 8 năm 1930, đã diễn ra 97 cuộc bãi công và biểu tình của công nhân và nông dân. Cuộc bãi công kéo dài của công nhân Nhà máy Diêm đã khiến toàn bộ khu công nghiệp Bến Thủy bãi công. Đằng sau những vụ việc này là sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương thông qua Xứ ủy Trung Kỳ.
Từ tháng 9 năm 1930, các cuộc biểu tình vũ trang tự vệ kết hợp yêu sách chính trị liên tiếp nổ ra ở các huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Can Lộc, Hưng Nguyên, và nhiều nơi khác. Phong trào này đã làm cho chính quyền thực dân Pháp và chính quyền địa phương tan rã. Dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, các chính quyền Xô Viết đã kiểm soát và thành lập chính quyền mới tại nhiều xã thuộc các huyện.
Di tích và tưởng niệm
Xô Viết Nghệ Tĩnh để lại nhiều di tích lịch sử có giá trị. Có rất nhiều địa điểm ở Nghệ An và Hà Tĩnh được xem là di tích lịch sử văn hóa quốc gia và tỉnh, từ các đình, nhà cụ, miếu mạo đến các khu di tích và đền đài tưởng niệm. Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh cũng được xây dựng để giữ gìn hiện vật và hình ảnh gốc chứng minh cho phong trào này.
Xô Viết Nghệ Tĩnh cũng được thể hiện trong nghệ thuật và văn học. Cùng với ca khúc "Cùng nhau đi Hồng binh", vở kịch múa "Ngọn lửa Nghệ Tĩnh" cũng được biểu diễn để tưởng niệm phong trào này. Bức tranh "Xô Viết Nghệ Tĩnh" cũng là một tác phẩm nghệ thuật quan trọng có giá trị lịch sử cao.
Xô Viết Nghệ Tĩnh là một viên ngọc lịch sử của Việt Nam. Dù bị đàn áp và tan rã cuối cùng, nhưng phong trào này mang ý nghĩa vượt thời gian và vẫn được tưởng nhớ trong lòng người Việt.
Tham khảo: