Lịch sử
Trước cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945, trong thời kỳ thuộc địa Pháp, có một số thôn thuộc tổng Xà Cầu như Bặt Ngõ, Bặt Chùa, Bặt Trung, Vũ Nội, Vũ Ngoại, Lưu Khê. Còn các thôn Lương Xá, Đình Tràng, Hoàng Xá thuộc tổng Phương Đình. Ban đầu, mỗi thôn được coi là một xã riêng, nhưng ba thôn Bặt Ngõ, Bặt Chùa, Bặt Trung đã hợp nhất thành xã Liên Bạt trong những ngày đầu của cách mạng tháng Tám. Vào tháng 4 năm 1946, các thôn Vũ Nội, Vũ Ngoại, Lưu Khê cũng hợp lại và trở thành xã Thượng Hiền. Các thôn Lương Xá, Đình Tràng, Hoàng Xá cùng với Vân Đình, Thanh Ấm, Ngọ Xá đã hợp thành xã Phương Đình.
Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, vào đầu năm 1949, hai xã Thượng Hiền và Liên Bạt đã hợp nhất thành xã Mai Sơn. Vào giữa năm 1950, các thôn Lương Xá, Đình Tràng, Hoàng Xá đã tách khỏi xã Phương Đình và được sáp nhập vào xã Mai Sơn, hình thành xã Mai Đình. Năm 1973, xã Mai Đình đã đổi tên thành xã Liên Bạt. Đến năm 2003, thôn Hoàng Xá và một phần của thôn Lương Xá và Đình Tràng đã tách khỏi xã Liên Bạt và nhập vào thị trấn Vân Đình. Từ năm 2003, cấu trúc hành chính của xã Liên Bạt đã ổn định và không thay đổi so với hiện tại.
1. Giới thiệu về xã Liên Bạt
Liên Bạt là một xã nằm ven Quốc lộ 21B, ở vị trí trung tâm huyện Ứng Hòa. Xã gồm có 8 thôn: Bặt Ngõ, Bặt Chùa, Bặt Trung, Vũ Nội, Vũ Ngoại, Lưu Khê, Lương Xá, Đình Tràng.
2. Vị trí địa lý
- Phía Bắc và Tây Bắc giáp các xã Quảng Phú Cầu và Trường Thịnh.
- Phía Đông và Đông Bắc giáp các xã Phương Tú và Phú Túc (huyện Phú Xuyên).
- Phía Tây và phía Nam giáp thị trấn Vân Đình.
Ảnh: Bản đồ xã Liên Bạt
3. Diện tích và dân số
Xã Liên Bạt có diện tích 7,75 km², dân số năm 2022 là 7.265 người, mật độ dân số đạt 853 người/km².
4. Văn hóa
Với lịch sử lâu đời hàng ngàn năm, cùng với sự phát triển của xã hội, người dân Liên Bạt đã tạo dựng nhiều di sản quý giá bằng sự cần cù và khéo léo trong lao động, cùng với sự nhạy bén trong cuộc sống.
Đất Liên Bạt từ lâu đã nổi tiếng là đất của tri thức và học vấn ở miền Bắc. Tinh thần ham học đã trở thành một truyền thống tự hào của người dân Liên Bạt. Đặng Sỹ - Châu, người trưởng đất Giao Châu, đã đến Liên Bạt để mở trường dạy chữ và giáo dục nhân dân. Từ đó đến nay, nhiều người đỗ đạt cao đã ra đời từ Liên Bạt, mang theo tài trí và đóng góp cho xã hội. Những ví dụ điển hình bao gồm cụ Hoàng giáp Nguyễn Thượng Hiền và cụ Bùi Bằng Đoàn.
Tinh thần yêu nước và chống giặc ngoại xâm cũng đã gắn bó sâu sắc trong tâm hồn mỗi người dân Liên Bạt. Từ thời kỳ của vị tướng quân Quý Minh, người đã chọn Liên Bạt làm nơi đóng quân để chống quân Thục, và nhân dân trong khu vực đã xây dựng đền thờ để tưởng nhớ ông. Cũng từ thời công nguyên, hai người em của Đặng Sỹ - Châu, là Đặng Xá và Đặng Lang, đã xây dựng công trạng chống lại quân Hán và hy sinh tại Liên Bạt, và nhân dân đã tôn kính họ bằng việc xây đền thờ. Hoạt động của các nhà yêu nước như Nguyễn Thượng Hiền trong cuộc kháng chiến chống Pháp, cũng như của cụ Bùi Bằng Đoàn - một quan đại thần triều Nguyễn - khi hưởng ứng lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia công tác cùng chính quyền cách mạng sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, đều là những tấm gương tiêu biểu cho tinh thần yêu nước của người dân Liên Bạt.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Liên Bạt đã luôn đứng đầu toàn huyện về sự đóng góp về sức người và sự hỗ trợ vật chất. Nhiều người con Liên Bạt đã dũng cảm chiến đấu và hi sinh, để lại một phần xương máu trên chiến trường, góp phần làm sáng tỏ lịch sử đấu tranh của dân tộc. Các chiến công của quân và dân Liên Bạt đã được Nhà nước tôn vinh với danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Người Liên Bạt còn nổi tiếng với tài hoa và khéo léo trong lao động. Có nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng trong vùng, mang tên làng liên quan đến tên của nghề thủ công truyền thống, như Bặt Bún (bao gồm ba làng Bặt) và Bặt Rào (thuộc Vũ Nội và Vũ Ngoại). Ngoài ra, có nhiều công trình kiến trúc cổ mang giá trị nghệ thuật và ý nghĩa lịch sử cao, như các đình làng ở Lưu Khê, Bặt Chùa, Bặt Ngõ. Chúng là minh chứng cho tài hoa và khéo léo của người dân Liên Bạt.
Những truyền thống quý báu đã hình thành trong hàng ngàn năm lịch sử luôn được người dân Liên Bạt trân trọng bảo tồn và luôn được phát huy để xây dựng quê hương ngày càng phồn vinh và tươi đẹp.
5. Di tích và lễ hội
Xã Liên Bạt có Đình Ba Thôn nằm tại làng Bặt, đây là ba thôn đầu tiên được hợp thành xã Liên Bạt sau Cách mạng Tháng Tám, bao gồm Bặt Ngõ, Bặt Chùa và Bặt Trung. Truyền thuyết và thần phả đã ghi lại rằng từ cuối thời vua Hùng thứ 17, người dân đã đến đây để cư trú và thành lập những khu ấp. Tướng Quý Minh đã chọn vùng này làm địa điểm quân trại để chống lại quân Thục Phán. Trước Công nguyên, ông Đặng Sỹ, châu trưởng Giao Châu, đã đến Liên Bạt và thành lập trường dạy học. Sau đó, hai người em của ông là Đặng Xã và Đặng Lang đã xây dựng dinh lũy để chống lại quân giặc Hán tại bãi Cấm. Sau khi qua đời, họ được mai táng tại Lăng Thánh ở phía Đông Bắc của làng và được tôn thờ như Thành hoàng làng. Năm 1988, Đình Ba Thôn đã được Nhà nước Việt Nam xếp hạng là di tích lịch sử và nghệ thuật kiến trúc cấp quốc gia.
Lễ hội Đình Ba Thôn diễn ra vào ngày Rằm tháng Ba theo lịch âm, là dịp tổ chức tục rước kiệu giao quan giữa ba thôn Bặt Trung, Bặt Ngõ và Bặt Chùa. Trong đám rước của thôn Bặt Ngõ, có một kiệu bát cống được trang trí với long ngai và chứa bài vị của Đức thánh Đặng Sỹ. Kiệu bát cống của thôn Bặt Chùa cũng mang long ngai và bài vị của Đức thánh Đặng Xã. Còn kiệu bát cống của thôn Bặt Trung mang long ngai và bài vị của Đức thánh Đặng Lang. Tiếp theo là kiệu rước thánh giá, được đặt sắc phong và trang trí hương nhang để thờ phụng. Hai bên đường có hai tượng phỗng mô phỏng tướng giặc bị quy hàng... Riêng thôn Bặt Chùa còn có thêm hai kiệu tư (bốn người). Mỗi người đều mang một tượng gọi là thần đồng, cao 1,45m, đi cùng với kiệu bát cống và kiệu rước thánh giá Đức thánh Đặng Xã.
6. Danh nhân
- Ba anh em Đặng Sỹ, Đặng Xã và Đặng Lang có công mở trường dạy học, đắp lũy chống giặc ngoại xâm nhà Hán, được thờ làm Thành hoàng làng Bặt.
- Hoàng giáp Nguyễn Thượng Hiền (1868 - 1925), quê quán tại Liên Bạt, Ứng Hòa. Ông là một danh sĩ nổi tiếng của Việt Nam trong cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX. Ông đã tham gia phong trào Đông Du ở nước ngoài cùng với cụ Phan Bội Châu và Điền Bát Tăng Bạt Hổ, và là thành viên quan trọng của Việt Nam Quang phục Hội. Sau khi cụ Phan Bội Châu bị thực dân Pháp bắt, ông đã trở thành người lãnh đạo của Hội ở Bắc Kỳ. Năm 1916, khi kế hoạch khởi nghĩa của Vua Duy Tân và Việt Nam Quang phục Hội ở Trung kỳ thất bại, Vua Duy Tân bị đày sang đảo Réunion. Trong khi đó, nhiều nhà lãnh đạo khác như Thái Phiên, Trần Cao Vân, Phạm Hồng Cương, Phan Thành Tài đã bị thực dân Pháp hành quyết. Nguyễn Thượng Hiền đã quyết định xuống tóc và tu học tại chùa Thường Tích Quang ở Hàng Châu, Chiết Giang, Trung Quốc, và cuối cùng ông từ trần tại đó.
- Bùi Bằng Đoàn (1889 - 1955), quê quán tại Liên Bạt, Ứng Hòa. Trong thời kỳ Pháp thuộc, Bùi Bằng Đoàn đã tốt nghiệp từ trường Hậu bổ vào năm 1911. Ông đã trải qua nhiều chức vụ quan trọng như Tri phủ Xuân Trường (Nam Định), Án sát tỉnh Bắc Ninh và Tuần phủ các tỉnh Cao Bằng và Ninh Bình. Chức vụ cao nhất mà ông đạt được trong Triều đình Huế là Thượng thư Bộ Hình, có hàm Thái tử Thiếu Bảo. Vào năm 1945, Bùi Bằng Đoàn cùng với Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời tham gia Chính phủ lâm thời, ông giữ chức vụ Cố vấn Chủ tịch chính phủ. Tháng 1 năm 1946, ông trúng cử là Đại biểu Quốc hội và được Chủ tịch Hồ Chí Minh bổ nhiệm làm Trưởng ban Thanh tra đặc biệt của Chính phủ. Tháng 11 năm 1947, sau khi cụ Nguyễn Văn Tố bị sát hại bởi thực dân Pháp, ông được Chính phủ kháng chiến bổ nhiệm giữ chức vụ Trưởng ban Thường trực Quốc hội. Vào cuối năm 1948, Bùi Bằng Đoàn bị mắc bệnh "Thiên đầu thống" và tê liệt nửa người. Ông được Chính phủ kháng chiến đưa về quê để điều trị và sau đó qua đời tại Hà Nội vào năm 1955. Ông được Nhà nước Việt Nam tặng Huân chương Độc lập hạng nhất (truy tặng) và Huy chương Kháng chiến hạng nhất để tôn vinh những đóng góp của mình.
7. Giao thông
Liền kề với huyện lỵ Ứng Hòa, Liên Bạt lại nằm trải dài ven quốc lộ 21B nối quốc lộ 6 (Hà Đông - Hòa Bình - Tây Bắc) với đường 60 (Chợ Dầu - Kim Bảng, Hà Nam). Phía bắc xã gần đường 429A, phía nam xã gần đường 428, đây đều là những tuyến giao thông quan trọng nối đường 21B với quốc lộ 1A. Vì vậy, Liên Bạt có nhiều điều kiện thuận lợi để giao lưu về kinh tế và văn hóa với các nơi khác. Đồng thời cũng có vị trí hết sức quan trọng về quân sự và chính trị.
Tuyến đường và khung giá đất:
- Quốc lộ 21B - Đất ở đô thị - giá từ 2,7 triệu/m2 đến 4,5 triệu/m2.
