Trong việc giải quyết tranh chấp đất đai, trình tự và thủ tục đóng một vai trò quan trọng. Hiện nay, tranh chấp đất đai đã trở nên phổ biến và phức tạp hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, không phải ai tham gia cũng có đủ hiểu biết về quy định pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp đất đai. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ về trình tự và thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại các cơ quan hành chính và Tòa án.
Xác định loại tranh chấp đất đai
Đầu tiên, để lựa chọn quy trình giải quyết tranh chấp phù hợp, ta cần xác định loại tranh chấp đất đai. Theo khoản 24 Điều 3 Luật Đất đai 2013, chỉ những tranh chấp xác định ai là người có quyền sử dụng đất mới được coi là tranh chấp đất đai. Việc phân loại đúng tranh chấp đất đai có ý nghĩa quan trọng, vì cách giải quyết tranh chấp đất đai và tranh chấp liên quan đến đất đai là khác nhau.
*Lưu ý: Những tranh chấp sau không phải là tranh chấp đất đai:
- Tranh chấp về giao dịch (mua bán) quyền sử dụng đất, nhà ở.
- Tranh chấp về di sản thừa kế là quyền sử dụng đất.
- Tranh chấp tài sản chung là quyền sử dụng đất giữa vợ và chồng khi ly hôn.
Trường hợp 1: Tranh chấp đất đai (loại 1) do Luật Đất đai điều chỉnh
Nếu tranh chấp là tranh chấp đất đai (loại 1), thì quy trình giải quyết sẽ do Luật Đất đai quy định:
- Thủ tục giải quyết tranh chấp theo quy định của Luật Đất đai được tiến hành tại UBND cấp xã (xã, phường, thị trấn). Nếu không đạt được hòa giải, bên tranh chấp có thể khởi kiện tại Tòa án.
- Nếu tranh chấp liên quan đến đất đã được chứng nhận hoặc có giấy tờ về quyền sử dụng đất, cơ quan có thẩm quyền giải quyết sẽ khác với trường hợp không có giấy tờ.
Trường hợp 2: Tranh chấp liên quan đến đất đai (loại 2)
Tranh chấp liên quan đến đất đai (loại 2) chủ yếu được quy định bởi Bộ luật Dân sự, do đó thủ tục giải quyết sẽ khác (không áp dụng quy định của Luật Đất đai). Các bên có thể khởi kiện trực tiếp tại Tòa án mà không cần thông qua hòa giải tại UBND cấp xã.
Hòa giải tranh chấp đất đai
Theo khoản 1 Điều 202 Luật Đất đai năm 2013, khi các bên tranh chấp, Nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải ở cơ sở. Có hai hình thức hòa giải:
Hình thức 1: Tự hòa giải; Hình thức 2: Giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải ở cơ sở.
Theo Luật Hòa giải ở cơ sở, tranh chấp đất đai được hòa giải do Hòa giải viên hướng dẫn, giúp đỡ các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết với nhau các mâu thuẫn, tranh chấp.
Nếu các bên không thể hòa giải thành công, có thể gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã để yêu cầu hòa giải. Chủ tịch UBND cấp xã sẽ thành lập hội đồng hòa giải.