Nguyễn Công Trứ, tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hi Văn, là một nhà chính trị, nhà quân sự và nhà thơ nổi tiếng của đất nước Đại Nam thời nhà Nguyễn. Ông đã có sự đóng góp to lớn trong việc khám phá, mở rộng vùng trung châu miền Bắc Việt Nam, đồng thời cũng đã có nhiều thành công trong việc đàn áp các cuộc nổi dậy chống lại chính quyền và trong cuộc Chiến tranh Việt-Xiêm (1841-1845).
Tiểu sử
Nguyễn Công Trứ, tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hy Văn, sinh ngày 1 tháng 11 năm Mậu Tuất (tức ngày 19 tháng 12 năm 1778) tại huyện lỵ Quỳnh Côi, phủ Thái Bình. Ông là con trai của Nguyễn Công Tấn, tước Đức Ngạn Hầu, quê ở làng Uy Viễn, nay là xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Mẫu thân của ông là Nguyễn Thị Phan, con gái của quan Quản nội thị tước Cảnh Nhạc Bá dưới triều vua Lê - chúa Trịnh. Ông qua đời vào ngày 14/11 năm Mậu Ngọ (tức ngày 7/12/1858) ở quê nhà làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, thọ 80 tuổi.
Từ nhỏ, Nguyễn Công Trứ đã nổi tiếng với sự thông minh, đam mê thơ văn và tính cách phóng khoáng. Ông lớn lên vào giai đoạn cuối của triều đại nhà Tây Sơn và đầu nhà Nguyễn. Sau nhiều trắc trở trong cuộc sống, ông mới đỗ cử nhân và bắt đầu sự nghiệp quan sự dưới triều đại của vua Nguyễn.
Nguyễn Công Trứ đã vượt qua nhiều khó khăn và thăng tiến trong sự nghiệp của mình. Ông đã được thăng chức và nhận nhiều danh hiệu cao quý nhờ thành tích và chiến công trong quân sự và kinh tế. Tuy nhiên, ông cũng phải đối mặt với nhiều trừng phạt và giáng cấp trong cuộc đời.
Trong cuộc sống của mình, Nguyễn Công Trứ đã làm một hành trình đầy sóng gió. Ông đã góp phần lớn trong việc đàn áp các cuộc khởi nghĩa nông dân do chính sách khắc nghiệt của triều đại Gia Long và Minh Mạng. Đồng thời, ông cũng đã chinh phục nhiều chiến thắng vang dội trong cuộc Chiến tranh Việt-Xiêm (1841-1845). Ngay cả khi ông đã 80 tuổi, khi thực dân Pháp tấn công Đà Nẵng, ông vẫn xin vua cho phép tham gia chiến đấu.
Đóng góp về kinh tế
Nguyễn Công Trứ đã có nhiều đóng góp quan trọng trong lĩnh vực kinh tế. Ông đã đề xuất các sáng kiến mới, bao gồm việc chiêu mộ dân nghèo, đắp đê lấn biển, lập mới các huyện Kim Sơn (nay thuộc tỉnh Ninh Bình) và Tiền Hải (nay thuộc tỉnh Thái Bình), cũng như xây dựng các nhà học, thị trấn tại nông thôn để nâng cao dân trí và thuận lợi hóa giao thông hàng hóa. Những hoạt động của ông trong lĩnh vực kinh tế đã được nhân dân nơi đây ghi nhớ và tôn vinh ông bằng cách xây dựng các đình chùa và tôn ông làm thành hoàng làng.
Tiếng thơ của Nguyễn Công Trứ
Nguyễn Công Trứ là một tài năng thi ca. Ông đã viết nhiều bài thơ trữ tình đầy cảm xúc. Trong những bài thơ của ông, ta có thể thấy sự nhạy bén và sâu sắc trong việc nhìn nhận cuộc sống và con người. Ông châm biếm và khinh thường những điều vô ích trong xã hội:
"Thế thái nhân tình gớm chết thay, Lạt nồng coi chiếc túi vơi đầy."
Hoặc:
"Tiền tài hai chữ son khuyên ngược, Nhân nghĩa đôi đường nước chảy xuôi."
Tuy ông đã trải qua nhiều biến cố trong cuộc sống, bị đánh giá và giáng chức nhiều lần, nhưng ông không bao giờ chán đời. Ngược lại, Nguyễn Công Trứ là một người yêu đời, thích chơi đùa và có thể làm trò ở bất cứ lĩnh vực nào, kể cả kinh doanh:
"Trời đất cho ta một cái tài, Giắt lưng dành để tháng ngày chơi."
Nguyễn Công Trứ cũng là một người đào hoa, đam mê hát ả đào và đã viết nhiều bài thơ tình. Ông sống lạc quan, vui vẻ và không sợ bất kỳ thách thức nào. Thậm chí, khi ông đã 73 tuổi, ông còn kết hôn và trả lời cô dâu khi nàng hỏi tuổi:
"Năm mươi năm trước, anh hai ba (Ngũ thập niên tiền, nhị thập tam)."
Cuộc đời của Nguyễn Công Trứ đầy những câu chuyện và giai thoại, chứng tỏ sự quả cảm, trí tuệ và cái nhìn sâu sắc về cuộc sống của ông. Thơ của ông sống động, chứa đựng triết lý nhân văn và luôn xoay quanh cuộc sống hàng ngày.
Đặt tên của ông đã được truyền tụng qua nhiều thế hệ, và nhiều con đường, trường học trên toàn quốc mang tên ông.
Kết luận
Nguyễn Công Trứ là một người tài ba, tài năng và có đóng góp to lớn trong lịch sử của đất nước Đại Nam. Với tư duy sáng tạo và tinh thần chiến đấu, ông đã góp phần xây dựng và bảo vệ vùng đất yêu dấu của mình. Tuy cuộc đời của ông có nhiều gian truân, nhưng ông vẫn là một người sống vui vẻ, yêu đời và luôn nỗ lực gắn bó với đất nước và nhân dân.